Watervogeltellingen

De tellingen van watervogels in het Deltagebied worden al ruim 40 jaar uitgevoerd door de medewerkers van Deltamilieu Projecten in opdracht van Rijkswaterstaat. De eerste tellingen werden uitgevoerd in het seizoen van 1978/79 waarbij alle grote wateren van de Zoute Delta maandelijks werden geteld. Onder ‘Zoute delta’ wordt verstaan: de zoute wateren in het Deltagebied; dit zijn de Voordelta, Oosterschelde, Grevelingen, Veerse Meer en Westerschelde. Vanaf maart 2013 wijzigde het telprogramma. In zes maanden van het jaar worden niet alle telgebieden meer geteld, alleen een aantal steekproefgebieden. Deze steekproefgebieden maken 20% uit van het totaal aantal telgebieden. In de andere maanden worden wel alle telgebieden geteld. Vanaf oktober 2012 wordt ook het Zoommeer maandelijks geteld.

Het Deltagebied is van zeer grote betekenis als broed-, doortrek- en overwinteringsgebied voor watervogels. Na de Waddenzee gaat het om het belangrijkste watervogelgebied in Noordwest-Europa. Het Deltagebied vormt een cruciale schakel in de keten van waterrijke gebieden (wetlands) langs de Oost-Atlantische trekroute. Deze route wordt gebruikt door trekvogels die broeden in een gebied dat zich uitstrekt van Canada tot centraal Siberië en die overwinteren van West-Europa tot Zuid-Afrika. Watervogels vormen een voor iedereen waarneembaar onderdeel van het ecosysteem. Omdat ze hoog in de voedselketen staan, reageren ze sterk op veranderingen daarin. Vogels kunnen daardoor een signaalfunctie vervullen: vanuit het systeem naar de onderzoeker, en via de onderzoeker naar beheerder en beleidsmaker. Voor de waterbeheerder is informatie over de vogelstand onontbeerlijk gebleken. Er zijn talrijke voorbeelden van besluitvorming door overheden waarbij kennis over het voorkomen en de ecologie van watervogels een grote rol heeft gespeeld. Gegevens uit dit project worden regelmatig gebruikt door overheden, terreinbeheerders en onderzoekers. Deze informatie is zeer relevant bij het maken van Natura2000 beheerplannen.

In de afgelopen decennia zijn in de Zoute Delta zeer veel veranderingen opgetreden in de verschillende watersystemen. De aanleg van de Deltawerken heeft ingrijpende en nog steeds optredende gevolgen gehad voor watervogelpopulaties. Niet alleen zijn Grevelingen, Haringvliet en Veerse Meer van getijdegebieden veranderd in meren met stilstaand water en heeft de bouw van de Oosterscheldekering geleid tot een verkleind getij, ook zijn delen van de Oosterschelde afgedamd, zodat het Zoommeer, Markiezaat en Krammer-Volkerak ontstonden. Van de Deltawateren zijn ook nog diverse delen ingepolderd in het kader van de Deltawerken. In latere jaren zijn er ingrijpende werkzaamheden in de voorheen natuurlijke systemen uitgevoerd zoals dijkverzwaringen, grootschalige baggerwerken in de Westerschelde en de aanleg van de Maasvlakte 1 en 2. Daarnaast zijn op grote schaal recreatievoorzieningen en vakantieparken langs de kusten gerealiseerd en zijn zeer veel gebieden ontsloten voor toeristen te land en te water. Een ander fenomeen waar we nog steeds mee te maken hebben is het nog voortgaande herstel van diverse vogelsoorten die dreigden uit te sterven vanwege het enorme gebruik van gifstoffen in de landbouw in de jaren ’60 en ’70. Vanaf de jaren ’90 zijn met de herwaardering van natuurwaarden diverse natuurontwikkelingsprojecten uitgevoerd, waarvan het Plan Tureluur het meest tot de verbeelding spreekt.

De watervogeltellingen worden vanaf 1990 verricht in het kader van het Biologisch Monitoringprogramma van de Zoute Rijkswateren. Het is een onderdeel van MWTL (Monitoring Waterstaatkundige Toestand des Lands), uitgevoerd in opdracht van de Centrale Informatievoorziening van Rijkswaterstaat.